Словарь урока

-dıysa

Рассмазриваемая форма имеет 8 фонетических вариантов: -dıysa, -diyse, -duysa, -düyse / -tıysa, -tiyse, -tuysa, -tüyse. Она образуется прибавлением к основе глагола аффикса прошедшего видимого действия + аффикс -sa / -se с интерфиксом y перед ним + личные окончания.

Форма на -dıysa указывает на условие, связанное с действием, имевшим место в прошлом и переводится на русский язык придаточным условия с глаголом в прошедшем времени.

1. Kitabı okyduysan bana ver. - Если ты прочитал книгу, дай ее мне.
2. Konuyu anladıysanız başka konuya geçelim. - Если вы поняли эту тему, перейдем к другой.
3. Bu ilâcı doktor tavsiye etmediyse alamazsın. - Если врач не посоветовал это лекарство, ты не сможешь купить его.

Упражнение 26.1. Напишите предложения, употребляя глаголы, данные в скобках, в форме условной модальности на -dıysa.

1. Sizi çok (bekletmek) özür dilerim.
2. Teyzeni çok (özlemek) niçin ziyaretine gitmiyorsun?
3. Mektubumu (okumak) cevap ver.
4. Buraları daha önce (gezmemek) sizi gezdirebilirim.
5. İmtihanları (bitirmek) çıkabilirsiniz.
6. Dün gece (uyumamak) bugün erken yatmalısınız.
7. Yemekler (hazırlanmak) misafirleri içeri alalım.
8. Ayşe (gelmemek) mutlaka hastadır.
9. Alışverişi (bitirmek) gidebiliriz.
10. Kitabı (okumamak) bu soruları cevaplayamazsınız.

1. Sizi çok beklettiysem özür dilerim. 2. Teyzeni çok özlediysen niçin ziyaretine gitmiyorsun? 3. Mektubumu okuduysan cevap ver. 4. Buraları daha önce gezmediyseniz sizi gezdirebilirim. 5. İmtihanları bitirdiyseniz çıkabilirsiniz. 6. Dün gece uyumadıysanız bugün erken yatmalısınız. 7. Yemekler hazırlandıysa misafirleri içeri alalım. 8. Ayşe gelmediyse mutlaka hastadır. 9. Alışverişi bitirdiyseniz gidebiliriz. 10. Kitabı okumadıysanız bu soruları cevaplayamazsınız.

Упражнение 26.2. Выберите подходящий по смыслу глагол и напишите предложения в форме условной модальности на -dıysa.

1. Sınava iyi not alırsın.
2. Telefon niçin cevap vermedin?
3. Çok kilo rejim yapmalısın.
4. Baban hastahaneden ziyaretine gidelim.
5. Elbiselerini çıkabilirsiniz.

1. Sınava iyi hazırlandıysan not alırsın.
2. Telefon çaldıysa niçin cevap vermedin?
3. Çok kilo aldıysan rejim yapmalısın.
4. Baban hastahaneden çıktıysa ziyaretine gidelim.
5. Elbiselerini giydiysen çıkabilirsiniz.

Упражнение 26.3. Соотнесите высказывания по смыслу.

1. С
2. D
3. E
4. В
5. A

-mışsa

Данная форма образуется путем присоединения к глагольной основе аффикса прошедшего слышимого времени + аффикс -sa / -se + личные окончания.

Глагол в придаточной части выражает условие, о котором у говорящего нет достоверной информации или в котором он сомневается. В целом же формы на -mışsa являются синонимом формы на -dıysa, они также переводятся на русский язык придаточным условия с глаголом в форме прошедшего времени, однако являются менее употребительными.

1. Yemeklerini yemişlerse hemen işe başlasınlar. - Если они поели, пусть начинают работать.
2. Annesini çok özlemişse telefon açsın. - Если он соскучился по маме, пусть позвонит ей.
3. Iyi çalışmamışsanız bu imtihana zorlanırsınız. - Если вы плохо занимались, вам будет трудно сдать этот экзамен.

Упражнение 26.4. Выберите подходящий по смыслу глагол и напишите предложения в форме условной модальности на -mışsa.

1. Bu yerleri daha önceden çok beğenecek.
2. Öğrenciler bu filmi başka bir filmi de kiralayabilirsin.
3. Duvarlar geçen yıl bu yıl mutlaka boyanır.
4. Çalar saati vaktinde gelecektir.
5. Eğer onu çok sana çok sinirlenmiştir.

1. Bu yerleri daha önceden görmemişse çok beğenecek.
2. Öğrenciler bu filmi seyretmişlerse başka bir filmi de kiralayabilirsin.
3. Duvarlar geçen yıl boyanmamışsa bu yıl mutlaka boyanır.
4. Çalar saati bozulmamışsa vaktinde gelecektir.
5. Eğer onu çok beklemişsen sana çok sinirlenmiştir.

-(y)acaksa

Данная форма условной модальности образуется присоединением к основе глагола аффикса будущего времени + аффикс -sa / -se + личные окончания.

Придаточное предложение с формой на -(y)acaksa / -(y)ecekse при переводе на русский язык не называет собственно будущее время как форма на -ırsa, а лишь указывает на решимость, стремление лица совершить это действие в будущем.

1. Uyuyacaksan ışığı kapatayım. - Если ты будешь спать, я выключу свет.
2. Ali ile Fatma, yazın düğün yapacaklarsa bu evde otursunlar. - Если Али и Фатьма поженятся летом, пусть они живут в этом доме.
3. Eve gitmeyeceksen annene haber ver. - Если ты не пойдешь домой, сообщи своей матери.

Упражнение 26.5. Напишите предложения, употребляя глаголы, данные в скобках, в форме условной модальности на -(y)acaksa.

1. Ehliyet (almak) sürücü kursuna kayıt yaptırmalısın.
2. Beni (dinlememek) boşuna konuşmamayım.
3. Doktora (gitmek) önceden randevu almalısın.
4. Yemek (yememek) çay için.
5. (Yüzmemek) niçin denize gidiyorsun?
6. Piknikte top (oynamak) ayakkabılarını unutma.
7. Yalan (söylemek) benimle bir daha konuşmasınlar.
8. Ömer, dersten sonra pazara (uğramak) patlıcan al.
9. Ankara’ya telefon (etmek) annene ve babana selâm söyle.
10. Sabah erken (kalkmak) akşam saati kurmam gerek.

1. Ehliyet alacaksan sürücü kursuna kayıt yaptırmalısın. 2. Beni dinlemeyecekseniz boşuna konuşmayayım. 3. Doktora gideceksen önceden randevu almalısın. 4. Yemek yemeyeceksen çay için. 5. Yüzmeyeceksen niçin denize gidiyorsun? 6. Piknikte top oynayacaksan ayakkabılarını unutma. 7. Yalan söyleyeceklerse benimle bir daha konuşmasınlar. 8. Ömer, dersten sonra pazara uğrayacaksan patlıcan al. 9. Ankara’ya telefon edeceksen annene ve babana selâm söyle. 10. Sabah erken kalkacaksam akşam saati kurmam gerek.

Упражнение 26.6. Соедините два предложения в одно, используя формы условной модальности на -(y)acaksa.

1. Öğretmen bugün ödev vermeyecek. Biz film seyredeceğiz.
   
2. Ben bir işi yapmayacağım. Söz vermem.
   
3. Onlar kompozisyon yazacaklar. Bol bol kitap okumalılar.
   
4. Yıl içinde derslere çok çalışmayacaksınız. Boşuna okula gitmeyin.
   
5. Siz eve kadar yürüyeceksiniz. Ben otobüse bineceğim.
   

1. Öğretmen bugün ödev vermeyecekse biz film seyredeceğiz.
2. Ben bir işi yapmayacaksam söz vermem.
3. Onlar kompozisyon yazacaklarsa bol bol kitap okumalılar.
4. Yıl içinde derslere çok çalışmayacaksanız boşuna okula gitmeyin.
5. Siz eve kadar yürüyeceksiniz ben otobüse bineceğim.

Нереальный тип условной модальности (-saydı)

Нереальный тип условной модальности (-saydı) имеет место, если выставляемое условие в действительности является неосуществленным или неосуществимым вообще. По-русски нереальный тип условной модальности передается сочетанием союза «если» с частицей «бы».

Формы нереального типа условной модальности образуются путем присоединения к глагольной основе сначала аффикса sa / -se + интерфикс y + аффикс прошедшего видимого времени -di / -di + личные окончания:

1. Eğer sınıfımı geçseydim, babam bana biseklet alacaktı. - Если бы я перешел в следующий класс, отец купил бы мне мотоцикл.
2. Hava açsaydı, pikniğe gidecektik. - Если бы распогодилось, мы бы пошли на пикник.
3. Taksiye binseydin, işine zamanında yetişebilirdin. - Если бы ты сел на такси, ты бы успел вовремя на работу.

Часто формы условной модальности нереального типа сопровождаются словом keşke «лучше бы».

1. Keşke doğum günü partisine onu da çağırsaydım. - Лучше бы я тоже позвал его на день рождения.

Упражнение 26.7. Напишите предложения, употребляя глаголы, данные в скобках, в форме условной модальности -saydı.

1. Önüne bakarak (yürümek) düşmezdin.
2. İmtihanda kopya (çekmek) ceza almazdın.
3. Zamanım (olmak) seninle gelirdim.
4. Davetimi (kabul etmek) çok üzülecektim.
5. Köpeğini (sevmek), sokağa atmazdı.
6. İyi (çalışmak) işten kovulmayacaktı.
7. İlaç (kulanmamak) ölecekti.
8. (gitmemek) göremeyecektim.
9. Dünyada hiç savaş (olmamak).
10. Babamız (ölmemek), bu duruma düşmezdik.

1. Önüne bakarak yürüseydin düşmezdin. 2. İmtihanda kopya çekmeseydin ceza almazdın. 3. Zamanım olsaydı seninle gelirdim. 4. Davetimi kabul etmeseydiniz çok üzülecektim. 5. Köpeğini sevseydi, sokağa atmazdı. 6. İyi çalışsaydı işten kovulmayacaktı. 7. İlaç kulanmasaydı ölecekti. 8. Gitmeseydim göremeyecektim. 9. Dünyada hiç savaş olmasaydı. 10. Babamız ölmeseydi, bu duruma düşmezdik.

Упражнение 26.8. Соедините два предложения в одно по образцу, используя формы условной модальности на -saydı.

Ders çalışmadım. Zayıf aldım.
Ders çalışsaydım zayıf almazdım.

1. Terliyken su içti. Hasta oldu.
   
2. Kursa gittik. Türkçe’yi iyi öğrendik.
   
3. Alkollü araba kullandı. Kaza yaptı.
   
4. Babası izin vermedi. Partiye gidemedi.
   
1. Terliyken su içmeseydi hasta olmazdı.
2. Kursa gitmeseydik Türkçe’yi iyi öğrenmezdik.
3. Alkollü araba kullanmasaydı kaza yapmazdı.
4. Babası izin verseydi partiye gidebilirdi.
5. Zengin değilim. Paraya ihtiyacım var.
   
6. Yağmur yağdı. Pikniğe gidemedik.
   
7. Iyi antrenman yapmadık. Maçı kaybettik.
   
8. Arabam yoktu. Köye gidemedim.
   

5. Zengin değilseydim paraya ihtiyacım varmadı.
6. Yağmur yağmasaydı pikniğe gidebilirdik.
7. Iyi antrenman yapsaydık maçı kaybetmezdik.
8. Arabam varsaydı köye gidebilirdim.

Упражнение 26.9. Прочитайте текст и ответьте на вопросы.

Arkadaşım Mistik

kalın sopalarla - с толстыми палками
Kaçın, kaçın ısıracak! - Убегайте, убегайте, укусит!
yetişmek - зд. приближалась (к нам)
haykırmak - воскликнуть, закричать
hücum - атака, нападение
boğuşmak - бороться
yuvarlanmak - катиться, кататься по полу
çok uzun geldi - показалась очень длинной
uzaklaştırmak - удалять, прогонять
kollarından, burnundan kan akıyordu - по рукам и носу текла кровь
kuyruğunu bacaklarının arasına sıkıştırmış - поджав хвост между ног
bir şey yok acımıyor - ничего не болит
yavru - детка
ayıp - стыдно
Ümidiyle - с надеждой
kuduz - бешеная
işittik ki - услышали, что

1. Mistik ve akadaşının karşısına köpek nereden çıktı?
   
2. Köpeğin arkasındaki adamlar ne diye bağırıyorlardı?
   
3. Mistik, niçin «Sen arkama saklan!» diye bağırdı?
   
4. Köpekle Mistik arasında nasıl bir boğuşma geçti?
   
5. Mistik köpekten nasıl kurtuluyor?
   
6. Mistik niçin okula gidemiyor?
   
7. Mistik, sonuçta iyileşiyor mu?
   

1. Mistik ve akadaşının karşısına köpek yıkılmış bir duvardan çıktı.
2. Köpeğin arkasındaki adamlar kaçın ısıracak diye bağırıyordu.
3. Gözleri ateş gibi parlayan köpeği görünce Mistik, «Sen arkama saklan!» diye bağırdı.
4. Köpekle Mistik arasında ağır bir boğuşma geçti.
5. Sopalı adamlar köpeği uzaklaştırılması için Mistik kurtulmuştu.
6. Mistik hasta olduğu için okula gidemiyor.
7. Yok, Mistik sonuçta ölüyordu.

Условные формы в турецком языке