Словарь урока
almak - брать, взять
anlamak - понимать
anlatmak - объяснять, рассказывать
ay - месяц
bakmak - смотреть
beklemek - ждать
bulaşıkları yıkamak - мыть посуду
çalışmak - работать
(keman) çalmak - играть на скрипке
çıkmak - 1) выходить 2) подниматься 3) появляться
Çok güzel! - Очень хорошо!
dışarı çıkmak - выйти на улицу, наружу
dinlemek - слушать
dinlenmek - отдыхать
dönmek - возвращаться
fotoğraf çekmek - фотофафировать
gelmek - приходить
girmek - входить
gitmek - идти, ходить, уходить
görmek - видеть
gün - день
içmek - пить
istemek - хотеть
kahvaltı yapmak - завтракать
kalkmak - вставать
konuşmak - говорить
mevsim - сезон
okumak - читать, учиться
(satranç) oynamak - играть (в шахматы)
sevmek - любить
sigara içmek - курить
söylemek - сказать
(çiçekleri) sulamak - поливать (цветы)
susmak - молчать
şarkı söylemek - петь песни
tekrarlamak - повторять
telefon etmek - звонить
televizyon izlemek, seyretmek - смотреть телевизор
temizlemek - чистить, убирать
uyumak - спать
vermek - давать
yardım etmek - помогать
yazmak - писать
yemek - есть
yıl - год
yüzmek - плавать
Повелительное наклонение глагола
В словарях турецкий глагол представлен в форме инфинитива. Показателем инфинитива является аффикс -mak, -mek. Турецкий инфинитив не имеет видовых значений (значений совершенного и несовершенного вида), поэтому может переводиться на русский язык инфинитивами обоих видов.
Повелительное наклонение в турецком языке выражает приказ к совершению действия, а в некоторых случаях мольбу и просьбу. 1-ое лицо единственного и множественного чисел не имеет форм повелительного наклонения (я, мы).
Образование форм повелительного наклонения происходит следующим образом: отбрасывается показатель инфинитива -mak, -mek и к получившейся основе прибавляются аффиксы.
Konuşmak
Особенностью 2-го лица множественного числа является то, что здесь допустимы два аффикса: ın (in, un, ün) и ınız (iniz, unuz, ünüz).
Если основа инфинитива оканчивается на гласную, то в форме 2-го лица множественного числа появляется вставочный Y:
okumak
Упражнение 5.1. Переведите на турецкий язык.
Читай, говорите, пусть они войдут, приходи, отдыхайте, слушайте, пусть он завтракает, повторите, пусть они учатся, спите, возвращайся, молчи, мойте посуду.
tekrar edin(iz), okusunlar, uyuyun, geri dön, sus, bulaşık yıkayın.
Отрицательная и вопросительная формы
Отрицательная форма глагола образуется путем присоединения к основе глагола аффикса -ma, -me:
Okumak okumamak (читать - не читать)
Gelmek gelmemek (приходить - не приходить)
Отрицательная форма повелительного наклонения имеет те же аффиксы, что и положительная форма. Отрицательные аффиксы -ma, -me предшествуют аффиксам, выражающим значение повелительного наклонения:
Обратите внимание, что присоединение отрицательных аффиксов -ma, -me сокращает число аффиксов повелительного наклонения до двух: sın, yın, sınlar если предшествует -ma и sin, yin, sinler если предшествует -me.
Вопросительная форма повелительного наклонения имеет только 3-е лицо единственного и множественного чисел. Вопросительная форма образуется путем прибавления частицы mı и её вариантов.
Настоящее время данного момента (-[ı]yor)
Настоящее время данного момента обозначает действие, происходящее в момент речи (Она спит), а также действие, которое осуществляется в настоящем в более широком смысле слова (Он учится в университете).
Настоящее время образуется присоединением безвариантного аффикса -yor к основе глагола. Аффиксу настоящего времени -yor могут предшествовать только гласные ı, i u, ü.
1. Этот аффикс непосредственно присоединяется к основе, если она заканчивается на гласный u:
Oku + yor = okuyor
2. Если основа глагола заканчивается на другие гласные, то происходит изменение конечного гласного на ı, i u, ü в зависимости от предыдущего слога в соответствии с законом гармонии гласных.
Anla + yor = anlıyor
Bekle + yor = bekliyor
Oyna + yor = oynuyor
Söyle + yor = söylüyor
Если основа глагола оканчивается на согласный, то аффиксу -yor должен предшествовать один из гласных ı, i u, ü в зависимости от предыдущего слога в соответствии с законом гармонии гласных.
В турецком языке есть два глагола gitmek и etmek, которые при прибавлении аффикса yor меняют глухой согласный t на звонкий d:
Git + i + yor = gidiyor
Et + i + yor = ediyor
Спряжение глагола в настоящем времени происходит путем прибавления личных аффиксов сказуемости, которые представлены только одним вариантом.
Ben okuyorum
Sen okuyorsun
O okuyor
Biz okuyoruz
Siz okuyorsunuz
Onlar okuyorlar
1. Nerede oturuyorsun? - Где ты живёшь?
2. Ben arkadaşlarımı bekliyorum. Я жду друзей.
Отрицательная и вопросительные формы
Как вам уже известно, отрицание образуется прибавлением аффиксов -ma, -me.
Если последний слог основы глагола содержит a или ı, то частица ma изменяется на mı.
Если последний слог основы глагола содержит e или i, то частица me изменяется на mi.
Если последний слог основы глагола содержит o или u, то частица ma изменяется на mu.
Если последний слог основы глагола содержит ö или ü, то частица me изменяется на mü.
A, I ma → mı Yazmıyor | E, İ me → mi bilmiyor | |
O, U ma → mu konuşmuyor | Ö, Ü me → mü görmüyor |
Ben okumuyorum
Sen okumuyorsun
O okumuyor
Biz okumuyoruz
Siz okumuyorsunuz
Onlar okumuyorlar
1. Kedi balık istemiyor. - Кошка не хочет рыбу.
2. Ebeveynlerim televizyon seyretmiyorlar. - Мои родители не смотрят телевизор.
Вопросительная форма образуется с помощью вопросительной частицы mu, за которой следуют личные аффиксы.
1. Bebek ağlıyor mu? - Ребёнок плачет?
2. Dondurma istiyor musun? - Ты хочешь мороженое?
Упражнение 5.2. Проспрягайте глаголы в положительной, отрицательной и вопросительной форме.
Sen istiyorsun, sen istemiyorsun, sen istiyor musun.
O istiyor, o istemiyor, o istiyor mu.
Biz istiyoruz, biz istemiyoruz, biz istiyor muyuz.
Siz istiyorsunuz, siz istemiyorsunuz, siz istiyor musunuz.
Onlar istiyorlar, onlar istemiyorlar, onlar istiyorlar mı.
Sen yazıyorsun, sen yazmıyorsun, sen yazıyor musun.
O yazıyor, o yazmıyor, o yazıyor mu.
Biz yazıyoruz, biz yazmıyoruz. Biz yazıyor muyuz.
Siz yazıyorsunuz, siz yazmıyorsunuz, siz yazıyor musunuz.
Onlar yazıyorlar, onlar yazmıyorlar, onlar yazıyorlar mı.
Sen konuşuyorsun, sen konuşmuyorsun, sen konuşuyor musun.
O konuşuyor, o konuşmuyor, o konuşuyor mu.
Biz konuşuyoruz, biz konuşmuyoruz, biz konuşuyor muyuz.
Siz konuşuyorsunuz, siz konuşmuyorsunuz , siz konuşuyor musunuz.
Onlar konuşuyorlar, onlar konuşmuyorlar, onlar konuşuyorlar mı.
Sen söylüyorsun, sen söylemiyorsun, sen söylüyor musun.
O söylüyor, o söylemiyor, o söylüyor mu.
Biz söylüyoruz, biz söylemiyoruz, biz söylüyor muyuz.
Siz söylüyorsunuz, siz söylemiyorsunuz , siz söylüyor musunuz.
Onlar söylüyorlar, onlar söylemiyorlar, onlar söylüyorlar mı.
Sen dönüyorsun, sen dönmüyorsun, sen dönüyor musun.
O dönüyor, o dönmüyor, o dönüyor mu.
Biz dönüyoruz, biz dönmüyoruz, biz dönüyor muyuz.
Onlar dönüyorlar, onlar dönmüyorlar, onlar dönüyorlar mı.
Sen susuyorsun, sen susmuyorsun, sen susuyor musun.
O susuyor, o susmuyor, o susuyor mu.
Biz susuyoruz, biz susmuyoruz, biz susuyor muyuz.
Siz susuyorsunuz, siz susmuyorsunuz, siz susuyor musunuz.
Onlar susuyorlar, onlar susmuyorlar, onlar susuyorlar mı.
Sen geliyorsun, sen gelmiyorsun, sen geliyor musun.
O geliyor, o gelmiyor, o geliyor mu.
Biz geliyoruz, biz gelmiyoruz, biz geliyor muyuz.
Siz geliyorsunuz, siz gelmiyorsunuz, siz geliyor musunuz.
Onlar geliyorlar, onlar gelmiyorlar, onlar geliyorlar mı.
Sen gidiyorsun, sen gitmiyorsun, sen gidiyor musun.
O gidiyor, o gitmiyor, o gidiyor mu.
Biz gidiyoruz, biz gitmiyoruz, biz gidiyor muyuz.
Siz gidiyorsunuz, siz gitmiyorsunuz, siz gidiyor musunuz.
Onlar gidiyorlar, onlar gitmiyorlar, onlar gidiyorlar mı.
Sen bakıyorsun, sen bakmıyorsun, sen bakıyor musun.
O bakıyor, o bakmıyor, o bakıyor mu.
Biz bakıyoruz, biz bakmıyoruz, biz bakıyor muyuz.
Siz bakıyorsunuz, siz bakmıyorsunuz, siz bakıyor musunuz.
Onlar bakıyorlar, onlar bakmıyorlar, onlar bakıyorlar mı.
Sen seviyorsun, sen sevmiyorsun, sen seviyor musun.
O seviyor, o sevmiyor, o seviyor mu.
Biz seviyoruz, biz sevmiyoruz, biz seviyor muyuz.
Siz seviyorsunuz, siz sevmiyorsunuz, siz seviyor musunuz.
Onlar seviyorlar, onlar sevmiyorlar, onlar seviyorlar mı.
для просмотра его форм.
Проверьте на правильность
(Исправьте, дополните, если нужно)
Упражнение 5.3. Переведите на русский язык.
bekliyor, geliyor musun, yazmıyorum, konuşuyorum, dinleniyor musunuz, beklemiyorlar mı, yardım ediyorlar, söylüyor, istemiyor musunuz, sormuyorsun, giriyoruz, anlamıyoruz, dinlemiyorsun, okumuyorlar mı, susuyor, gidiyoruz, gelmiyorlar, istiyor musun, çalışmıyorsunuz, seviyorum
Упражнение 5.4. Напишите предложения, используя глаголы, данные в скобках, в утвердительной форме настоящего времени данного момента.
- Bahçıvan bahçeyi (temizlemek).
- Öğrenciler şarkı (söylemek).
- Dedem masal (anlatmak).
- Kardeşim ve ben satranç (oynamak).
- Onlar denizde (yüzmek).
- Babam bahçede çiçekleri (sulamak).
- Annem mutfakta bulaşıkları (yıkamak).
- Öğretmen sınıfta ders (anlatmak).
- Ali televizyon (izlemek)
- Kuşlar dalda şarkı (söylemek).
- Ben sigara (içmemek)
- Babam kahvaltı (yapmak)
- Annem süpermarkete (gitmek)
Упражнение 5.5. Выберите из предложенных глаголов подходящие по смыслу и допишите предложения.
Çalmak / çekmek / seyretmek / dinlemek / yemek / oynamak
Ahmet televizyon seyrediyor mu?
- Kahvaltıda patates musunuz?
- Biz radyo .
- Selman çok güzel gitar .
- Sen çok güzel fotoğraf .
- Fatih çok güzel tenis .
Упражнение 5.6. Прочитайте диалог и ответьте на вопросы.
- Sadık nerede?
- Sadık ne yiyor?
- Ali hangi dondurmayı seviyor?
2. Sadık dondurma yiyor.
3. Ali kremalı dondurma seviyor.
ТЕМА: Я студент. Ben bir öğrenciyim
Упражнение 5.7. Прочитайте текст и расскажите о себе (устно).
Ben bir öğrenciyim. Ben her sabah saat 7:00’de kalkıyorum. Önce elimi ve yüzümü yıkıyorum. Sonra kahvaltı yapıyorum. Saat 7:30’da okula gidiyorum. Sonra öğle yemeği de okulda yiyorum. Öğle teneffüsünde çay içiyorum ve dinleniyorum. Çünkü öğleden sonra yine ders var. Bensaat 15:00’te eve geliyorum. Evde bir saat uyuyorum. Sonra derslerimi tekrarlıyorum ve dışarı çıkıyorum. Dışarıda arkadaşlarımla futbol oynuyorum. Ben cumartesi ve pazar günleri okula gitmiyorum. Evde kitap okuyorum, ders çalışıyorum ve televizyon seyrediyorum.
Вопросительные слова hangi и nasıl в турецком языке
Вопросительные слова hangi и nasıl переводятся на русский язык какой, который. Принципиальная разница состоит в том, что слово hangi употребляется если речь идет о выборе предмета из ряда других:
Hangi araba büyük? - Какая из машин большая?
Kırmızı araba büyük. - Красная машина большая.
Hangi kitap ilginç? - Какая из книг интересная?
Rekorlar kitabı ilginç. - Книга рекордов интересная.
Слово nasıl называет качество, свойство предмета, а также признак действия:
Nasıl ev? - Какой дом?
Büyük ev. - Большой дом.
О nasıl Rusça konuşuyor? - Как он говорит по-русски?
О iyi Rusça konuşuyor. - Он хорошо говорит по-русски.
ТЕМА: Времена года
Hangi mevsimdeyiz?
— Merhaba Ali!
— Merhaba Ayşe!
— Bir yılda kaç mevsim var?
— Dört mevsim var.
— Sonbahar mevsiminde hangi aylar var?
— Eylül, ekim, kasım ayları var.
— Şimdi hangi aydayız?
— Eylül ayındayız.
Упражнение 5.8. Прочитайте, переведите и составьте подобные диалоги.
- Hangi mevsimdeyiz?
Sonbahar mevsimindeyiz. - (Biz şimdi) hangi aydayız?
Eylül ayındayız. - Eylül kaçıncı ay?
Dokuzuncu ay. - Kasım ayı hangi mevsimdedir?
Sonbahar mevsimindedir. - Bir yılda kaç ay vardır?
On iki ay vardır.
Прочитайте шутку.
Mevsimler
Öğretmen bir öğrencisini kaldırarak sordu: — Söyle bakalım yavrum kaç mevsim vardır? — İki mevsim vardır öğretmenim. — Demek iki ha? Bir de adlarını söyler misin? — Deniz mevsimi, kayak mevsimi efendim.
Eylül ayındayız. — Сейчас сентябрь.
Bugün ayın kaçı? — Какое сегодня число?
Bugün ayın üçü. — Сегодня третье число.